-
1 prest-borð
n. a ‘priest’s board,’ maintenance; liggja þrjár kýr til prestborðs, B. K. 10. -
2 innvie
verb. [ til noe] dedicate verb. [ gjøre delaktig i] initiate (i in) (f.eks. ) verb. [ ta i bruk] inaugurate (f.eks.inaugurate a new building or a school
) verb. open (f.eks. ) verb. (overført) [ hellige] consecrate, dedicate (f.eks.dedicate one's life to the fight against human suffering
) verb. [kirke, biskop etc.] consecrate verb. [ til prest] ordain -
3 VÍGJA
* * *(-ða, -ðr), v.1) to hallow, consecrate, in a heathen sense (tók upp hamarinn Mjölni ok vígði hafrstökurnar);2) in a Christian sense, to consecrate, ordain (vígja biskup, prest, djákn; vígja e-n til biskups, prests, konungs).* * *ð, [Ulf. weihan, ga-weihan, = ἁγιάζειν; Germ. weihen; Dan. vie; Swed. viga; cp. Ulf. weiha = ἱερεύς, weihiþa = holiness, weis = ἄγιος; the adjective has been displaced by heilagr, q. v.; the vé (q. v.) is a different word]:—to consecrate; in heathen sense, with the hammer of Thor, vígit okkr saman Várar-hendi, Þkv. 30; tók upp hamarinn Mjölni ok brá upp ok vígði hafr-stökurnar, Edda 28; konungr vígði þá (the dwarfs) útan steins með mála-saxi, Fas. i. 514, ii. 327, 338.II. in Christian sense; vér skulum vígja tvá elda, Nj. 162; vígja kirkju, K. Þ. K.; vígja prest, biskup, djákn, Bs. passim; vígja til konungs, to anoint as king, Ver. 25, Rb.; vígja konung til kórónu, Fms. x. 13; but this was unknown in the earlier times, king Magnus Erlingsson being the first Norse king who was consecrated by the church (A. D. 1164); in Denmark the custom was somewhat earlier: of wedlock, láta sik saman vígja við Ceceliu, Hkr. iii. 292; vígja saman hjón, Vm. 76.2. pass.; vígjask til biskups, prests, nunnu, to be ordained, Jb. 17, Grág. i. 307, Bs. passim. -
4 reiða
I)(-dda, -ddr), v.1) to cary on horseback; hverr reiddi yðr yfir Markarfljót, who put you across M.?;2) reiða e-t um (of) öxl, to carry a thing (poised) on one’s shoulder (heinn hafði hann fyrir vápn ok reiddi of öxl);3) to make one rock, shake, push (reiðit hana af baki, svá at hún falli í lœkinn ofan);4) to toss, of wind and waves (bátinn undir honum reiddi vindr ok straumr norðr með landi); impers. to be tossed about (reiddi þá ymsa vega); tók þá at r. saman skipin, the ships began to drive against one another; e-u reiðir e-n veg af, it ends (turns out) in a certain way (vóru þá margir hræddir um, hversu af mundi r.);5) to carry about, spread abroad (kann vera, at þeir menn reiði orð mín úvitrlig fyrir alþýðu);6) to brandish, swing, raise in the air (hann greip øxina ok reiddi upp);7) to weigh in a balance (r. silfr, fé);8) to pay (r. fé af hendi, r. verð fyrir e-t).f.1) attendance, service (vist ok öll r.); vinna e-m reiðu, to serve, attend;2) accomodation (á þeim skógi var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta, nema börk af viði);3) vera til reiðu, to be ready at hand (til reiðu er yðr hér vetrvist); konungr lét þat þegar til reiðu, the king granted that at once;4) henda reiður á e-u, to notice, heed (jarl spurði, hvert hann fœri þaðan; þeir kváðust eigi reiður hafa á hent).* * *u, f. implements, an outfit; kveðja matar ok allrar reiðu er hann skal hafa á þingi, Grág. i. 133, ii. 54, 55; hafi hann þá reiðu með sér, er barn megi skúa, K. Þ. K. 6; Eyjarskeggjar fengu skipverjum þá reiðu sem þeir þurftu at hafa til brautferðar, Post. 656 C. 23; var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta nema börkr af viði ok safi. Fms. viii. 32; vistin ok reiðan, 440, v. l.; skip-r., berserkja-r., Hornklofi: allit., róð ok reiðu, rudder and rigging, of a ship; hence, rá ok reiði, Fms. ix. 36.2. attendance, service; vist ok öll reiða, Edda 69; vinna e-m reiðu, to serve, attend, Blas. 54; hón reis upp ór rekkju ok vann at nekkverju til reiðu sér, Bs. i. 353; hann lá þrjár nætr í sárum, ok fékk alla reiðu (= þjónustu), ok andaðisk, Sturl. i. 140.3. wages; þá hefir prestr fyrir-farit reiðu sinni þá tólf mánaðr, N. G. L. i. 135; krefja reiðu biskups, 7, 13 (prest-reiða).4. the phrase, til reiðu, ready on hand; konungr lét þat þegar til reiðu, the king gave it (paid it, had it ready) at once, Fms. i. 98, Stj. 131; þeir sögðu at þat var allt til reiðu með þeim sem hón þurfti at hafa. Fms. x. 103.5. affairs; sú (kona) er hann hefir engar reiður við áttar, Grág. i. 332.6. the phrase, henda reiður á e-u, to notice, heed; jarl spurði hvert hann færi þaðan, þeir kváðusk eigi reiður hafa á hent, Nj. 133, Fms. iii. 530; það er ekki að henda reiður á því, ‘tis untrustworthy, mere gossip.COMPDS: reiðubúinn, reiðugipt, reiðuliga, reiðuligr, reiðumaðr, reiðupenningar, reiðustóll. -
5 REIÐA
I)(-dda, -ddr), v.1) to cary on horseback; hverr reiddi yðr yfir Markarfljót, who put you across M.?;2) reiða e-t um (of) öxl, to carry a thing (poised) on one’s shoulder (heinn hafði hann fyrir vápn ok reiddi of öxl);3) to make one rock, shake, push (reiðit hana af baki, svá at hún falli í lœkinn ofan);4) to toss, of wind and waves (bátinn undir honum reiddi vindr ok straumr norðr með landi); impers. to be tossed about (reiddi þá ymsa vega); tók þá at r. saman skipin, the ships began to drive against one another; e-u reiðir e-n veg af, it ends (turns out) in a certain way (vóru þá margir hræddir um, hversu af mundi r.);5) to carry about, spread abroad (kann vera, at þeir menn reiði orð mín úvitrlig fyrir alþýðu);6) to brandish, swing, raise in the air (hann greip øxina ok reiddi upp);7) to weigh in a balance (r. silfr, fé);8) to pay (r. fé af hendi, r. verð fyrir e-t).f.1) attendance, service (vist ok öll r.); vinna e-m reiðu, to serve, attend;2) accomodation (á þeim skógi var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta, nema börk af viði);3) vera til reiðu, to be ready at hand (til reiðu er yðr hér vetrvist); konungr lét þat þegar til reiðu, the king granted that at once;4) henda reiður á e-u, to notice, heed (jarl spurði, hvert hann fœri þaðan; þeir kváðust eigi reiður hafa á hent).* * *d, a causal to riða—to make to ride, carry; hverr reiddi yðr yfir Markar-fljót? Nj. 142; Þórðr reiddi hann at baki sér, Eg. 188; eigi skal þá reiða yfir vötn eða ferja, K. Þ. K. 82; r. andvirki, hey, to carry hay, 102; r. heim ok bera inn hey, K. Á. 176; reiða á völl, to cart dung on a field; reiða e-t um öxl, to carry on one’s shoulders, Pr. 414, Finnb. 306.II. to make to rock, shake; reiðit hana af baki svá at hón falli í lækinn ofan, Ísl. ii. 339; Björn reiddi sik til falls í strenginum, Fms. i. 181; brott reknir ok af reiddir samkundu, Stj. 53; þú mun hans ok af reiða þínum hálsi, 168; þeir reiddu ( pushed) hann aptr ok fram eptir vellinum, Lv. 81.2. to toss, of wind and waves; en skip þat reiddi vindr til Róma-borgar, Pr. 442; bátinn undir honum reiddi vindr ok straumr norðr með landi, Fms. i. 294; flóð reiddi skipið, Leiðarv. 16:—impers. to ride, be tossed about; örkina reiddi um haf innan, Ver. 8; reiddi þá ymsa vega, Fas. i. 383; ok lætr hann reiðask þangat sem fáir menn vóru milli, Sturl. i. 31; lögðu þeir í rétt ok létu reiða fyrir nokkurar nætr, they rode before the wind, Eg. 372; tók þá at reiða saman skipin, the ships began to drift, Nj. 273; þeir létu reiða yfir um sumarit, they roamed about, Fbr. 21; sem hann reiðir í bylgjum þessarar áhyggju, Mar.; í slíkum hvirfil-vindum reiddi þann blezaðan biskup, Bs. ii. 5, 48, Fb. iii. 409:—the impers. phrase, e-u reiðir vel, ílla af, to end well, ill; vóru þá margir hræddir um hversu af mundi reiða, Fms. vii. 156; kann þá enn vera at vel reiði af, vi. 10.3. to carry about; kann vera at þeir menn reiði orð mín úvitrlig fyrir alþýðu, Fms. vi. 208: ef maðr reiðir auknefni til háðungar honum, Grág ii. 146; þeim er reiðir þann verka ok nemr, 148; hann kallask lostið hafa Ref tvau högg ok reiðir þetta víða, Krók.4. to brandish; hann greip öxina ok reiddi upp, Eg. 717, Fms. i. 180; Þjóstólfr gékk með öxi reidda, Nj. 25, Fms. i. 181; greip hann til hamarsins ok bregðr á lopt, en er hann skal fram reiða, Edda 34; ef maðr reiðir fram þann vígvöl, er …, Grág. ii. 7, passim.5. to weigh in a balance; reiða silfr, Ld. 30; síðan vóru teknar skálir ok met, var þá reitt í sundr fétt, ok skipt ölln með vágum, Fms. vi. 183; nú reiðir hann rangar vættir eða mælir rangar álnar, Grág. i. 499.6. to pay, discharge; reiða kaup, to pay wages, Grág. i. 153; r. fé af hendi, 199; r. verð fyrir e-t, Fms. x. 227; skal hann reiða sína aura fyrir landit, Grág. ii. 239; Ásgrímr setti spjóts-odd fyrir brjóst jarli, ok bað hann reiða föður-gjöld, Landn. 216; ef hann reiðir eigi biskupi reiðu eða prest-reiðu, N. G. L. i. 13. -
6 BRAGÐ
n.1) sudden or brisk movement; moment; bragðs, af bragði, at once; af (or á) skömmu bragði, shortly, quickly, in a short time;2) fig., in many phrases, verða fyrri (skjótari) at bragði, to make the first move, to be beforehand with (þeir hafa orðit fyrri at bragði at stefna en vér); vera í bragði með em, skerast í bragð með em, to lend one a helping hand; taka et bragðs or til bragðs, to take some step (to get out of difficulties); úviturligt bragð, a foolish step; úheyriligt bragð, an unheard of proceeding; gerðist þar at sví mikit bragð, at, it went so far that; lítit bragð mun þá at (it must be very slight), ef þú finnr ekki;3) trick, scheme, device, chiefly in pl.; beita en bröðum, hafa brögð við en, to deal cunninly with, impose upon; ferr at fornum brögðum, in the old way; búa yfir brögðum, to brood over wiles; leika em bragð, to play or serve one a trick hefir hann miklu bragði á oss komit, he has played a bad trick upon us;4) countenance, look, expression þannig ertu í bragði sem, thou lookest as if; með betra bragði, in a better mood; bleyðimannligr í bragði, having the look of a coward; Sturla gerði þat bragð á (made as if), at hann hefði fundit Pál prest;5) embroidered figure (hekla saumuð öll brögðum).* * *n. [cp. bregða].I. the fundamental notion is that of a sudden motion:1. temp. a while, moment, cp. auga-bragð; in adverb, phrases, af bragði, at once, Hrafn. 17, Gs. 18, Am. 2; af (á) skömmu bragði, shortly, Fms. vi. 272, viii. 236, 348; í fyrsta bragði, the first time (rare), Gþl. 532, Js. 129; skams bragðs, gen. used as adv. quickly, in a short time, Bs. i. 336, 337, Fms. viii. 348, v. l.; cp. ‘at a brayd,’ ‘in a brayd,’ Engl. Ballads.2. loc. a quick movement; við-bragð (cp. bregða við), knífs-bragð (cp. bregða sverði), a slash with a knife.3. metaph. in many phrases, verða fyrri (skjótari) at bragði, til bragðs, to make the first move; þeir hafa orðit fyrri at b. at stefna en vér, Nj. 241, Bs. ii. 106; svá at þú verðir skjótari at b. at veiða þenna níðing, Fms. i. 206, ix. 288; vera í bragði með e-m, to lend one a helping hand, mostly in something uncanny, Gísl. 5, Bs. i. 722; snarast í bragð með e-m, id., Ld. 254; taka e-t bragðs, til bragðs or bragð, to take some step to get clear out of difficulties, Nj. 263, 199, Fms. ix. 407, Grett. 75 new Ed.; þat var b. (step, issue) Atla, at hann hljóp …, Háv. 53; úvitrligt b., a foolish step, Nj. 78; karlmannligt b., a manly issue, 194; gott b., Fs. 39; úheyriligt b., an unheard-of thing, Finnb. 212.II. [bregða A. III], a ‘braid,’ knot, stitch, chiefly in pl.; hekla saumuð öll brögðum, a cloak braided or stitched all over, Fms. ii. 70; fáguð brögðum, all broidered, v. 345, Bret. 34; rístu-bragð, a scratched character.2. in wrestling, bragð or brögð is the technical phrase for wrestlers’ tricks or sleights; mjaðmar-bragð, leggjar-bragð, hæl-bragð, klof-bragð …, the ‘bragð’ of the hip, leg, heel …, Edda 33; [fang-bragð, wrestling], hence many wrestling terms, fella e-n á sjálfs síns bragði, to throw one on his own bragð.3. gen. a trick, scheme, device, [A. S. brægð, bræd; Engl. braid = cunning, Shakesp.], chiefly in pl., með ymsum brögðum, margskyns brögð, Fas. i. 274, Fms. x. 237; brögð í tafli, a trick in the game, a proverb, when things go not by fair means, Bs. ii. 318; ferr at fornum brögðum, in the old way, Grett. 79 new Ed.: but also sing., sér konungr nú bragð hans allt, Fms. xi. 106; hafði hann svá sett bragðit, x. 305, Eg. 196 ( a trick); ek mun finna bragð þar til, at Kristni mun við gangast á Íslandi, Hkr. i. 290; bragð hitta þeir nú í, Lv. 82.β. with a notion of deceit, a trick, crafty scheme; með brögðum, with tricks, Hkr. ii; búa yfir brögðum, to brood over wiles, Fas. i. 290; hafa brögð undir brúnum, to have craft under one’s eyebrows, look crafty, Band. 2; undir skauti, under one’s cloak, id., Bs. i. 730; beita e-n brögðum, metaphor from hunting, to deal craftily with one, Rm. 42, Ísl. ii. 164; hafa brögð við e-n, Njarð. 382, 378; vera forn í brögðum, old in craft, of witchcraft, Ísl. ii. 399: hence such phrases as, bragða-karl, a crafty fellow, Grett. 161; bragða-refr, a cunning fox; brögðóttr, crafty, etc. In Swed. ‘bragder’ means an exploit, action, whilst the Icel. implies some notion of subtlety or craft; yet cp. phrases as, stór brögð, great exploits, Fb. ii. 299; hreysti-brögð, hetju-brögð, great deeds, (above I. 3.)III. [bregða C; cp. A. S. bræd, Engl. breath], countenance, look, expression; hón hefir hvíti ok b. várt Mýramanna, Ísl. ii. 201, v. l.; þannig er bragð á þér, at þú munir fás svífast, thou lookest as if …, cp. brögð undir brúnum above, Fms. ii. 51; heilagleiks b., to look like a saint, Bs. i. 152; þat b. hafði hann á sér sem, Ld. 24; ekki hefir þú b. á þér sem hérlenzkir menn, Fms. x. 227; þannig ertu í bragði sem …, thou lookest as if …, Ísl. ii. 149; með illu bragði, ill-looking, Sturl. i. 170; með hýru, glöðu b., Bs. ii. 505; með beztu bragði, stern, Pass. 21. 1; með hryggu bragði, with gloomy look; með betra bragði, in a better mood, Nj. 11; bleyði-mannligr í b., cowardly, Fms. ii. 69: metaph., Sturla görði þat bragð á, at hann hefði fundit …, S. put that face on a thing, Sturl. ii. 176.IV. [bergja, gustare], taste; vatns-bragð, beisku-bragð, bitter taste, of water; ó-bragð, a bad flavour, etc.2. [= bragr], mode, fashion; in vinnu-brögð, working; hand-bragð, handicraft; lát-bragð, manners; trúar-brögð, pl. religion, mode of faith; afla-brögð, mode of gaining one’s livelihood, etc.: very freq. in mod. usage, but in old writers no instance bearing clearly upon the subject is on record; cp. however the phrase, bragð er at e-u, a thing is palpable, tangible: lítið bragð mun þar at ( it must be very slight) ef þú finnr ekki, Ld. 136; ærit b. mun at því, Nj. 58; görðist þar at svá mikit b., it went so far that …, Fms. i. 187, Grett. 158 new Ed. -
7 ÞAT
pron.3) conj. that, = at (sagði sönn tíðindi af ferðum Þorgils ok þat hann hafði eltan Hrafn á fjöll upp).* * *or mod. það, neut. of a demonstr. pron.; the nom. sing. is of a different root, sá, sú (p. 516); the other cases are,—gen. þess, þeirar, þess; dat. þeim, þeiri, því and þí; acc. þann, þá, þat: plur. þeir, þær, þau; gen. þeirra; dat. þeim; acc. þá, þær, þau (mod. þaug): the mod. forms have rr in þeirrar, þeirri, þeirra; but for the olden time they are less correct, as may be seen from rhymes: [Goth. þata; Engl. that; Germ. dass, i. e. daz; Dan. det.]A. That, in the various cases, see Gramm. p. xxi; Óláfr tók því vel, … kvaðsk hennar forsjá hlíta um þat mál, … þat sama haust, … þann dag svaf Unnr í lengra lagi, … nefni ek til þess Björn ok Helga, … eptir þat stóð Unnr upp ok kvaðsk ganga mundu þeirrar skemmu, sem hón var vön at sofa í, bað at þat skyldi hverr hafa at skemtan sem þá væri næst skapi, Ld. 14; því at þeir ( they) urðu eigi á annat sáttir, þeir es ( those who) fyrir norðan vóru, Íb. 9 (þeir is here repeated, first as personal then as demonstr. relat. pron.); land þat er kallat er Grænland, … hann kvað menn þat mundu fýsa þangat farar, at landit ætti nafn gott, … prest þann er hét Þangbrandr, id.; en þat vas til þess haft, … í stað þann, … lög þau es Kristninni skyldi fylgja, 11; þeir menn vóru er þess gátu, there were men that guested (= Lat. erant qui), Nj. 90; á þeiri stundu, Fms. xi. 360.2. with the article; bæta þat skipit er minnr var brotið, Fms. ii. 128; yfir hafit þat it djúpa, Edda 28; þann inn mikla mann, Hkr. ii. 251.II. it (as that is used in provincial speech in England), in indefinite phrases, it is, it was, it came to pass; þat var siðr, at …, Eg. 505; þat var einhverju sinni at, Nj. 2; en þat vas er hann tók byggja landit fjórtán vetrum eða fimtán fyrr, Jb. 9, and passim.III. denoting this, these, = þessi: sagði Egill at mjöðdrekku þá vill hann hafa at afnáms-fé, Eg. 240; sagði at sú var kona hans, er þar sat, ok svá at þau ( they) áttu húsa-kot þau ( those cottages), Ó. H. 152; this use is freq. on Runic stones, e. g. rúnar þær, kuml þaun (= þau), etc.2. denoting such; segja menn at þau yrði æfi-lok Flosa, at …, Nj. 282; hárit þat á höfði sem silki gult væri, the hair on his head was like yellow silk, Fms. x. 381; þeirrar einnar konu ætla ek at fá, at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14: öllum þeim hlutum er þeim (pers.) líkaði, and passim.IV. in a diminutive sense, suffixed to the noun; stund þá, a little while, Fær. 169; jarl hafði tjaldat upp frá stund þá, see stund, Fms. xi. 85; brosa lítinn þann, Fb. ii. 78 (Fms. iv. 101); lítt þat and lítt-at, ‘little that,’ i. e. a little, see p. 394, col. 1; litla þá stund, 623. 10; glam þat varð af, a little tinkling wind, Fms. xi. 129; klumbu eina mikla eða hálf-róteldi þat, id.V. ellipt. þann; þykki mér þann (viz. kost) verða upp at taka, Nj. 222, Eg. 157 (see kostr, p. 353, col. 2): í þeiri (viz. hríð), in that nick of time, in that moment, Fms. x. 384, 414, Flóv. 33; ár rauð ungr í þeiri, Ód.; þann fyrsta (viz. tíma), Fms. vii. 201.B. The gen. þess in special usages, resembling A. S. þus, Engl. thus; this may be simply ellipt., ‘vegar,’ ‘konar,’ or the like being understood:1. denoting mode, kind, manner, so that, thus that; hvat sér þú nú þess er þér þykkir með undarligu móti? Nj. 62; hvernog hann skyli þess berjask, in what way he should fight, so that, Al. 70; hvat er hann þess, at ek hlýða upp á hans tal, what kind of man that I should listen to his talk.? Stj. 263; hvat manni ertú þess, at ek muna láta þik fyrri yfir fara? Karl. 16; hvern veg þess megi vera, Hom. (St.); engi veg þess, Hom. 196 (Ed.); hve lýðrinn skyldi lifa þess es Guði mætti vel líka, Hom.; hugsar hann, hversu hann mætti honum haga þess at honum yrði sjálfum nokkur sæmd í, Mar.; hvern veg skal ek skiljask við konung þenna þess er yðr muni líka, Ó. H. 75; hugum leiddi hann, hversu hann mætti þess sitja í svá ágætu sæti, at hann vær eigi …, Sks. 623; hversu bar þess til, how did it come to pass so? Stj. 166; hefi ek nokkut, bróðir. þess gört at þér mislíki, have I done aught that it should mislike thee? Gísl. 99; ekki var þess ( nothing of the kind) í Máriu lífi er vándir menn hafa, Mar.; ef knökut er þess, at ér farit ósigr, Fb. i. 183; at öllum hlutum þess er hann hafði spurt, in all things so as (i. e. in so far as) he had heard, Þiðr. 158.2. þess þó, yet so that, i. e. only short of that, with but one reservation; vilda ek helzt hafa atferð ok höfðingskap Hrólfs kraka, þess þó ( yet so that), at ek hélda allri Kristni ok trú minni. Fms. v. 172; sem þér líkar, þess þó, at þú frelsir oss fyrir þína miskun, Stj. 404: dropping þó, en hann vægði í öllu fyrir þeim bræðrum, þess er hann minkaði sik í engu, so that, yet so that …, Ld. 234; leita flestir at hafa hættu-minna, þess at þeir verði sik frýju, Sturl. iii. 68; alla þá hluti er ek má, þess er mér skyli eigi vera skömm at, all things that I may, yet so that it shall not be a shame to me, anything short of dishonour, Þiðr. 194; svá harða sótt sem þeir er hardast fengu, þess er eigi gékk önd ór honum, Fb. ii. 144.II. þess as a locative, there prob. ellipt., ‘staðar’ being understood; Einarr spurði Egil hvar hann hefði þess verit staddr at hann hafði mest reynt sik, Eg. 687; hvar kómu feðr okkrir þess, at faðir minn væri eptirbátr föður þíns, hvar nema alls hvergi? Ísl. ii. 236; hvar þess er ( wheresoever) aðrir taka fyrst arf enn erfingi réttr, Grág. i. 191; ætlaða ek þá at ek munda hvergi þess koma, at ek munda þess gjalda, at ek væra of friðsamr, Orkn. 120; því at hann ætlaði at hann mundi þess víðar koma, at hann mundi njóta föður sins enn gjalda, Gísl. 73; hvar-vitna þess er maðr spyrr lögspurning, Grág. (Kb.) i. 41; hvar þess er heilagr dómr hans kom, Hom. (St.); þeir megu hvergi þess sendir vera, at …, Hom. 182 (Ed.); hver-vetna þess er þingmenn verða víttir í Gula, N. G. L. i. 5.III. with a compar. the more, so much the more, cp. Germ. desto; heldr var hón þess at lítilátari, Hom. 169 (Ed.); þess meirr er hinn drekkr, þess meirr þyrstir hann, svá þess fleira es þú hafðir þess fleira girndisk þú, 190 (Ed.); til þess meiri staðfestu, Dipl. v. 22; þyrstir æ þess at meirr, Eg. 605; þess betr er þær eru görvar djúpari ok mjóri, Sks. 426.C. The dat. því, prop. fyrir því, and then dropping the prep., and using the remaining dat. adverbially:—therefore; því er þessa getið, at þat þótti vera rausn mikil, Ld. 68: því and þí, therefore; ok því svá, at …, Pr. 400; því ætla ek hann … at …, 325; því máttú varkynna mér, at mér þykkir féit gott, Gullþ. 7.II. því-at, ‘for that,’ because; tóksk eigi atreiðin, því-at búendr frestuðu, Ó. H. 215; því-at úvíst er at vita, Hm. 1; því-at úbrigðra vin fær maðr aldregi, 6; því-at hón á allan arf eptir mik, Nj. 3; því-at allir vóru görviligir synir hans, Ld. 68; því-at þat er ekki af manna völdum, Gullþ. 5; því-at ek em bróðir feðr þíns, 6.2. dropping the ‘at;’ því ek hefi spurt, at …, Fms. vi. 4; því Hákon var bróður-son hans, Sturl. i. 140.III. therefore; ok varð því ekki af ferðinni, Ísl. ii. 247: fyrir-því (Dan. fordi; Early Engl. forthy), therefore, Fms. i. 235.IV. því at eins, only on that condition, Fms. xi. 154: af því, therefore, passim.V. hví, why, in later vellums (the 15th century), and so in mod. usage; því riðu menn yðrir undan? Fms. iii. 183, Sd. 149. l. 9; því mun ek þó eigi vita mega at troll ráði fyrir, Gullþ. 5.D. For the personal pronoun, which in plur. has the same declension, see þeir, þær, þau, p. 732. -
8 nátt-urðr
and nátt-verðr, m., nótturðr, Greg. 28, 74; [Swed. nattvärd; Dan. nadver]:—a ‘night-meal,’ supper; fara til náttverðar, Fms. i. 209 (as also Hkr. and Fb. l. c.); fyrir náttverð ok eptir, Fms. x. 331; gefa náttverð, K. Þ. K. 108; ala prest at dagverði ok náttverði, 50; búa til nátturðar, Edda 29; settisk Þórr til náttverðar ok þeir lagsmenn, 28; af því er samkunda Guðs köllut ńtturðr heldr en dögurðr, Greg. 28; er eigi sá beini beztr, at yðr sé borð sett ok gefinn náttverðr, ok síðan fari þér at sofa, Eg. 548; suppers are also meant by the meals in the poem Rm.; náttverðar dvöl, stopping for supper, Hkr. ii. 373.COMPDS: náttverðareldi, náttverðarmál, nótturðartíð. -
9 LÆRA
* * *(-ða, -ðr), v. to teach (hann lærði Ara prest); lærast at e-m, to get information from a person.* * *ð, [Ulf. laisjan = διδάσκειν; A. S. lærnan; Old Engl. lere; Engl. learn = to teach formerly, and sometimes so used still; Scot. lair or lear; O. H. G. leran; Germ. lehren: Swed. lära; Dan. lære; in all changing the s into r; the word may be a derivative from lesa (I), to gather; cp. Eat. legere, to gather and to read]:I. to teach, with acc. or absol.; þeirra kenningar lærðu oss, Hom. (St.): the disciple in acc., læra annan í stað sinn, K. Þ. K. 60; hann lærði Ara prest, Hkr. (pref.); hverr sá maðr er lærir aðra, Gd. 35; hann lét læra hann á vígfimi ok riddara-skap ok allsháttar íþróttir, Fms. i. 97: lærðr á Látinu-tungu, K. Þ. K. 74; vel lærðir til vápna ok riddara-skaps, Sks. 381; nema hjarta heyrandans lærisk af helgum Anda, Greg. 19; lærask at e-m, to get information from a person, Karl. 444; cp. lærðr below.II. to learn, in mod. usage iir this sense only, but seems not to occur in old writers, for Fas. ii. 67 is a paper MS., but cp. læra bók, Nd. 18 (a poem of the beginning of the 15th century). -
10 BISKUP
* * *(-s, -ar), m.1) bishop;* * *m., in very old MSS. spelt with y and o (byskop), but commonly in the MSS. contracted ‘bp̅,’ so that the spelling is doubtful; but biscop (with i) occurs Bs. i. 356, byscop in the old fragm. i. 391–394; biskup is the common form in the Edd. and at present, vide Bs. i. ii, Sturl. S., Íb. [Gr. επίσκοπος; A. S. biscop; Engl. bishop; Germ. bischof]:—a bishop. Icel. had two sees, one at Skalholt, erected A. D. 1056; the other at Hólar, in the North, erected A. D. 1106. They were united at the end of the last century, and the see removed to Reykjavik. Biographies of ten of the bishops of the 11th to the 14th century are contained in the Bs., published 1858, and of the later bishops in the Biskupa Annálar (from A. D. 1606), published in Safn til Sögu Íslands, vol. i. and Bs. ii, and cp. farther the Biskupaæfi, by the Icel. historian Jón Halldórsson (died A. D. 1736), and the Hist. Eccl. (H. E.). by Finn Jonsson (Finnus Johannæus, son of the above-mentioned Jón Halldórsson). During two hundred years of the commonwealth till the middle of the 13th century, the bishops of Skalholt and Hólar were elected by the people or by the magnates, usually (at least the bishops of Skalholt) in parliament and in the lögrétta (the legislative council), vide the Hungrv. ch. 2 (valinn til b. af allri alþýðu á Íslandi), ch. 5, 7, 13, 16, Sturl. 2, ch. 26, Kristni S. ch. 12, Íb. ch. 10, Þorl. S. ch. 9, Páls. S. ch. 2, Guðm. S. ch. 40, Jóns S. ch. 7 (þá kaus Gizurr biskup Jón prest Ögmundarson með samþykki allra lærðra manna ok úlærðra í Norðlendinga fjórðungi). Magnús Gizurarson (died A. D. 1237) was the last popularly elected bishop of Skalholt; bishop Gudmund (died A. D. 1237) the last of Hólar; after that time bishops were imposed by the king of Norway or the archbishop.COMPDS: biskupabúningr, biskupafundr, biskupaþáttr, biskupaþing, biskupsbrunnr, biskupsbúr, biskupsdómr, biskupsdóttir, biskupsdæmi, biskupsefni, biskupsfrændi, biskupsgarðr, biskupsgisting, biskupskjör, biskupskosning, biskupslauss, biskupsmaðr, biskupsmark, biskupsmágr, biskupsmessa, biskupsmítr, biskupsnafn, biskupsríki, biskupssekt, biskupsskattr, biskupsskip, biskupsskrúði, biskupssonr, biskupsstafr, biskupsstofa, biskupsstóll, biskupssýsla, biskupstign, biskupstíund, biskupstíundarmál, biskupsvatn, biskupsveldi, biskupsvígsla. -
11 skripta
(að), v.1) to shrive, confess, hear the confession of, with dat. (biskup fór at s. þeim);2) to enjoin penance (s. e-m at vatnfasta);3) to punish (váru sumir hálshöggnir, en sumum annan veg skriptat);4) with acc. to confess (s. sinar syndir);5) refl., skriptast við e-n, to confess to (skriptaðist S. við Þormóð prest); láta s., to go to confession.* * *að, to shrive, hear confession; gékk biskup til Ásbjarnar ok skriptaði honum, Ó. H. 118; sá maðr er skriptað var, K. Á. 148.2. to enjoin penance; skripta e-m at vatnfasta, Sturl. ii. 252; skal biskup skripta henni af landi brott, N. G. L. i. 376.3. to punish, in a secular sense, vóru sumir háls-höggnir en sumum annan veg skriptað, Fms. x. 96, v. l.; Annes bað þá Skotana at skripta Hrólfi, Fas. iii. 355, so in mod. usage in a comic sense.4. to confess; skripta sínar syndir, Stat. 300.II. reflex. to go to confession; hann skriptaðisk við Sigurð djákn, Sturl. ii. 228; ok skriptaðisk síðan vandliga, Bs. i. 317: skriptaðr, part. shriven, K. Á. 22, Sturl. ii. 134.
См. также в других словарях:
Nicolai Wergeland — (9 November 1780 – 25 March 1848) was a Norwegian priest, writer and politician, and a member of the Norwegian Constituent Assembly at Eidsvoll that wrote the Constitution of Norway on 17 May 1814.[1] He was elect … Wikipedia
Old Norse — dǫnsk tunga, dansk tunga ( Danish tongue ), norrœnt mál ( Norse language ) Spoken in Nordic countries, Scotland, Ireland, England and Wales, Isle of Man, Normandy, Vinland, the Volga and places in between … Wikipedia
Nórdico antiguo — Norrøna tunga, Norræn tunga … Wikipedia Español
Gewinnen — 1. Allzeit gewinnen, macht verdächtig, allzeit verlieren, macht verächtlich. – Eiselein, 236; Simrock, 3597. 2. Bi gebonnen, a son zerronnen. (Ungar. Bergland.) – Schröer. 3. Dat erste Winn n hôlt de kieler Jungs nich för gôd.… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
Bólu-Hjálmar — Hjálmar Jónsson (1796 1875), better known as Bólu Hjálmar (after his homestead in Bóla )), was a 19th century Icelandic farmer and poet, known for his sharp style and biting wit. Hjálmar was born in Hallandi in Eyjafjörður. He first became a… … Wikipedia
Carl Stalling — Carl W. Stalling Carl W. Stalling est un compositeur, producteur et acteur américain né le 10 novembre 1891 décédé le 29 novembre 1972. Sommaire 1 Biographie 2 Filmographie 3 Lien externe … Wikipédia en Français
Carl W. Stalling — est un compositeur, producteur et acteur américain né le 10 novembre 1891 décédé le 29 novembre 1972. Sommaire 1 Biographie 2 Filmographie 2.1 Comme Compositeur … Wikipédia en Français
Leon Schlesinger — Pour les articles homonymes, voir Schlesinger. Leon Schlesinger est un producteur américain, né le 20 mai 1884 à Philadelphie, en Pennsylvanie, et décédé le 25 décembre 1949 à Los Angeles, en Californie (États Unis). Il est connu pour avoir fondé … Wikipédia en Français
Liste des ponts médiévaux de France — La liste des ponts médiévaux en France comprend tous les ponts construits entre 500 et 1500 de l ère commune dans la France actuelle, qui inclut donc les régions qui ne faisaient pas partie de la France au Moyen Âge, telles que la Bourgogne, l… … Wikipédia en Français
Léon Schlesinger — Leon Schlesinger Leon Schlesinger est un producteur américain, né le 20 mai 1884 à Philadelphie, en Pennsylvanie, et décédé le 25 décembre 1949 à Los Angeles, en Californie (États Unis). Il est connu pour avoir fondé la Leon Schlesinger… … Wikipédia en Français
Revenu fiscal par ménage en France - Départements 21 à 30 — Projet:Communes de France/Revenu fiscal par ménage en France Départements 21 à 30 Article principal : Revenu fiscal par ménage en France. Le classement 2006 de l Insee indique le revenu fiscal médian par ménage, pour chaque commune de plus… … Wikipédia en Français
